ในยุคที่เทคโนโลยีดิจิทัลได้ก้าวเข้ามามีบทบาทสำคัญในทุกมิติของชีวิตประจำวัน วงการสุขภาพเองก็ไม่อาจปฏิเสธกระแสการเปลี่ยนแปลงนี้ได้ การเปลี่ยนผ่านสู่ Digital Healthcare กำลังกลายเป็นหัวใจสำคัญของการเสริมสร้างสุขภาวะทั้งในระดับบุคคลและระดับประเทศ ซึ่งคนทำงานด้านสุขภาพจำเป็นต้องเตรียมตัวรับมือและใช้ประโยชน์จากแนวโน้มใหม่นี้อย่างเต็มที่ ดร.ชัยธร ลิมาภรณ์วณิชย์ ผู้อำนวยการฝ่ายยุทธศาสตร์นวัตกรรม และสถาบันการมองอนาคตนวัตกรรม สำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ ให้ข้อมูลเรื่องนี้ว่า

บทบาทของเทคโนโลยีดิจิทัลต่อสุขภาวะ

เทคโนโลยีได้เข้ามาเติมเต็มการดูแลสุขภาพในหลายด้าน ตั้งแต่ Mental Health Apps, Online Therapy, Wearable Devices, Telemedicine ไปจนถึงแพลตฟอร์มการเชื่อมต่อสังคมที่เน้นการใช้เทคโนโลยีอย่างตระหนักรู้ สิ่งเหล่านี้ไม่เพียงทำให้การดูแลสุขภาพเข้าถึงง่ายขึ้น แต่ยังช่วยเสริมสร้างสุขภาวะแบบองค์รวมทั้งร่างกาย จิตใจ และสังคม

Data-Driven Healthcare แรงขับเคลื่อนสำคัญของการดูแลสุขภาพ

ในยุคที่ข้อมูลกลายเป็นทรัพยากรสำคัญที่สุดของการดูแลสุขภาพ การขับเคลื่อนสู่ Data-Driven Healthcare จึงไม่ใช่แค่กระแส แต่เป็น “ทางรอด” ของระบบสุขภาพทั่วโลก จากรายงานของ Arthur D. Little ระบุว่า มี 8 แรงขับเคลื่อนสำคัญ ที่องค์กรและหน่วยงานสาธารณสุขต้องให้ความสำคัญเพื่อสร้างระบบสุขภาพที่ขับเคลื่อนด้วยข้อมูลได้จริง ได้แก่

1. Technology Trends
   เทคโนโลยีสมัยใหม่ เช่น อุปกรณ์สวมใส่ (Wearables) และบริการบนคลาวด์ ทำให้ทั้งแพทย์และผู้ป่วยสามารถสื่อสารและติดตามผลลัพธ์ทางสุขภาพได้แบบเรียลไทม์ สร้างโอกาสในการปรับเปลี่ยนการดูแลให้เป็นรายบุคคลและเข้าถึงได้ง่ายขึ้น
2. Data Quality and Availability
   ข้อมูลต้อง “ชัด” “พร้อมใช้งาน” และ “เชื่อมโยง” ได้ เพื่อให้สามารถนำไปวิเคราะห์ตอบโจทย์ทางคลินิกหรือเชิงนโยบายได้จริง การกำหนดมาตรฐานร่วม (Interoperability) และการดูแลความครบถ้วนของข้อมูล (Actionability) จึงเป็นหัวใจสำคัญ
3. Data Security
   ระบบสุขภาพดิจิทัลต้องออกแบบมาด้วยหลัก “Secure by Design” เพื่อปกป้องข้อมูลผู้ป่วยจากการรั่วไหลและการโจมตีทางไซเบอร์ อีกทั้งยังต้องสอดคล้องกับกฎหมายและแนวทางปฏิบัติที่เข้มงวด
4. Enabling Ecosystem
   รัฐและภาคส่วนต่างๆ ต้องร่วมกันสร้างนโยบายและโครงสร้างพื้นฐานที่ส่งเสริมให้เกิดนวัตกรรมสุขภาพดิจิทัล ไม่ว่าจะเป็นการสนับสนุนทุนวิจัย การสร้างเครือข่ายแลกเปลี่ยนความรู้ ตลอดจนการผลักดันให้ระบบสุขภาพผสานงานกันอย่างเป็นองค์รวม
5. Public-Private Partnerships
   ความร่วมมือระหว่างภาครัฐและเอกชนช่วยขยายศักยภาพของการวิเคราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่ (Big Data) ในทางการแพทย์ แต่ก็ต้องจัดการเรื่องความเป็นเจ้าของข้อมูล (Data Ownership) และจริยธรรมการนำข้อมูลสาธารณะไปใช้ให้รัดกุม
6. Patient Participation
   การสร้างสุขภาวะที่ขับเคลื่อนด้วยข้อมูลจำเป็นต้องอาศัยความสมัครใจของประชาชนในการแบ่งปันข้อมูลสุขภาพ การสร้างความเข้าใจในประโยชน์ของการแชร์ข้อมูล และการรับรองความเป็นส่วนตัว จึงมีความสำคัญไม่แพ้กัน
7. Change Management in the Healthcare Industry
   องค์กรด้านสุขภาพต้องสร้างวัฒนธรรมที่เปิดรับนวัตกรรม จัดการกับอคติเดิมๆ และส่งเสริมการทำงานแบบบูรณาการข้ามองค์กร จึงเป็นกุญแจสำคัญในการนำ Data-Driven Healthcare สู่การปฏิบัติ
8. Skills Development
   แม้จะมีข้อมูลมากมาย หากขาดบุคลากรที่มีทักษะด้านการวิเคราะห์ข้อมูล (Data Analytics) และวิธีคิดเชิงดิจิทัล (Digital Mindset) ก็ไม่อาจเปลี่ยนข้อมูลเป็นคุณค่าได้จริง การลงทุนพัฒนาคนจึงต้องเดินควบคู่ไปกับการลงทุนพัฒนาเทคโนโลยีด้วย

นวัตกรรมสุขภาพที่น่าจับตามอง

ตัวอย่างนวัตกรรมที่น่าสนใจ เช่น PharmaSee ระบบค้นหายาด้วย AI, GinDee แพลตฟอร์มโภชนาการเฉพาะบุคคล และ Genfosis ที่ใช้ DNA วิเคราะห์สุขภาพเฉพาะบุคคล รวมถึง DigiPro ที่ยกระดับทันตกรรมด้วยการออกแบบรอยยิ้มแบบ 3D และ AI ลดข้อผิดพลาดในการสื่อสารและวางแผนการรักษาอย่างมีประสิทธิภาพ เป็นต้น ซึ่งทั้งหมดนี้สะท้อนถึงศักยภาพของเทคโนโลยีไทยในเวทีระดับโลก

สำหรับผู้ทำงานด้านสุขภาพ การเสริมสร้างทักษะด้านดิจิทัล การพัฒนาความรู้เท่าทันเทคโนโลยี และการปรับตัวเชิงวัฒนธรรมองค์กรคือหัวใจสำคัญที่จะทำให้การเปลี่ยนผ่านไปสู่ระบบสุขภาพดิจิทัลเกิดผลจริง

“Digital Health” – เทคโนโลยีสุขภาพดิจิทัลขับเคลื่อนทุกมิติสุขภาพ

ในโลกที่เทคโนโลยีดิจิทัลขับเคลื่อนทุกมิติของชีวิต “Digital Health” หรือเทคโนโลยีสุขภาพดิจิทัล ได้กลายเป็นหัวใจสำคัญของการยกระดับระบบสุขภาพ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในบริบทของประเทศไทย ซึ่งมีทั้งความหลากหลายของพื้นที่ ความเหลื่อมล้ำของการเข้าถึง และความท้าทายจากสังคมสูงวัย

สำหรับผู้ทำงานด้านสร้างเสริมสุขภาพ บทบาทของ Digital Health ไม่ใช่แค่เครื่องมือ แต่คือโอกาสในการปรับเปลี่ยนวิธีคิด วิธีทำงาน และวิธีเข้าถึงประชาชนอย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น  คุณมาตัส ลิ้มนนทกุล ที่ปรึกษานายกสมาคมไทยไอโอที ให้มุมมองการใช้งาน Digital Health ที่น่าจับตามอง ดังนี้

• mHealth (Mobile Health) – การใช้แอปพลิเคชันและอุปกรณ์สวมใส่เพื่อติดตามสุขภาพ คิดเป็นสัดส่วนถึง 38% ของการใช้งานทั้งหมด เช่น การวัดชีพจร ความเครียด หรือระดับน้ำตาลในเลือด
• Health Information Technology (HIT) – ระบบเวชระเบียนอิเล็กทรอนิกส์ และการแลกเปลี่ยนข้อมูลสุขภาพระหว่างหน่วยบริการ
• Telemedicine – การปรึกษาแพทย์ทางไกล ลดระยะทางและเวลาสำหรับผู้ป่วยที่อยู่ในพื้นที่ห่างไกล
• Health Analytics – การใช้ข้อมูลวิเคราะห์แนวโน้มสุขภาพของประชากรแบบ Real-time เพื่อวางแผนเชิงกลยุทธ์
• AI และ IoMT – เทคโนโลยีล้ำหน้าอย่าง AI, Blockchain และอุปกรณ์เชื่อมต่ออินเทอร์เน็ตเพื่อการแพทย์ (IoMT)
• การวิเคราะห์และเชื่อมโยงข้อมูลข้ามระดับ – ตั้งแต่บุคคล จังหวัด เขตสุขภาพ ไปจนถึงระดับชาติ

  คนทำงานสร้างเสริมสุขภาพควร “เข้าใจการใช้งานตามระดับ” ดังนี้

• ระดับบุคคล: ส่งเสริมการดูแลสุขภาพตนเองแบบ Proactive ผ่านแอป, อุปกรณ์ wearable และ telemedicine ที่เน้นการมีส่วนร่วมของประชาชน
• ระดับจังหวัด: ใช้ Dashboard สุขภาพ, ระบบเฝ้าระวังโรค, และการจัดการทรัพยากรแบบ Data-driven เพื่อวางแผนบริการที่เหมาะสม
• ระดับเขตสุขภาพ: บูรณาการข้อมูลระหว่างจังหวัด, ใช้ระบบแลกเปลี่ยนข้อมูล และวิเคราะห์แนวโน้มโรคระดับภูมิภาคเพื่อออกแบบบริการที่เหมาะกับแต่ละพื้นที่
• ระดับกระทรวง: วางรากฐานด้านนโยบาย กำหนดมาตรฐานข้อมูล สร้าง Health Platform แห่งชาติ และพัฒนาศูนย์ข้อมูลสุขภาพ (THDC)

ที่มา : เวทีเสวนาวิชาการหัวข้อ “เทคโนโลยีดิจิทัล: แนวโน้มและการปรับใช้ของโลกสุขภาพ” จัดโดย สภส. ร่วมกับ วิทยาลัยพัฒนศาสตร์ ป๋วย อึ๊งภากรณ์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์  วันที่ 8 พฤษภาคม 2568